دیابت نوع 2 یکی از شایع ترین بیماری های متابولیکی است که بر اثر اختلال در ترشح یا عملکرد انسولین ایجاد می شود. این بیماری در ابتدا علائم خفیف دارد اما با گذر زمان موجب آسیب های جدی به قلب، کلیه و چشم می شود. آگاهی از علائم دیابت در مراحل ابتدایی اهمیت زیادی دارد چون تشخیص زود هنگام روند درمان را ساده تر و موفق تر می کند.
در بسیاری از بیماران، دیابت نوع 2 در اثر افزایش مقاومت سلول ها در برابر انسولین شکل می گیرد. زمانی که سلول ها قادر به استفاده از گلوکز نیستند، سطح قند خون بالا می رود و بدن به تدریج دچار تغییرات متابولیکی گسترده می شود. این روند بدون علامت شروع شده و در طول سال ها به تدریج پیشرفت می کند. شناخت نشانه های اولیه باعث پیشگیری از عوارض غیرقابل برگشت بیماری خواهد شد. در این مقاله از مجموعه مطالب علمی سایت داروخانه انلاین حکیم 24، قصد داریم به بررسی مهم ترین علائم دیابت نوع 2، آزمایش های تشخیصی و یافته های علمی جدید درباره این بیماری بپردازیم.
علائم اولیه و پنهان دیابت نوع 2
در مراحل ابتدایی دیابت نوع 2، نشانه ها بسیار خفیف هستند و اغلب به عنوان خستگی، استرس یا بی خوابی نادیده گرفته می شوند. در این مرحله بدن نسبت به انسولین مقاوم شده و سلول ها قادر به جذب گلوکز نیستند. این حالت موجب اختلال در متابولیسم و کاهش انرژی عمومی بدن می شود. تشخیص به موقع در این مرحله نقش حیاتی در پیشگیری از پیشرفت بیماری دارد.
مهم ترین علائم دیابت نوع 2 عبارت اند از:
-
خستگی مداوم و احساس ضعف
-
تشنگی بیش از حد و تکرر ادرار
-
کاهش وزن ناگهانی
-
گرسنگی شدید پس از غذا
-
خشکی دهان و طعم فلزی
-
تاری دید موقتی
-
دیرتر ترمیم شدن زخم ها
-
خواب آلودگی در روز
در صورت مشاهده چند مورد از علائم دیابت باید آزمایش قند خون ناشتا و HbA1c انجام شود. تشخیص زود هنگام از بروز آسیب های چشمی و کلیوی جلوگیری می کند و درمان در مراحل اولیه نتیجه بهتری دارد.
تغییرات پوستی و علائم خارجی
پوست اولین ناحیه ای است که علائم دیابت را نشان می دهد. افزایش قند خون موجب خشکی پوست و تغییر رنگ نواحی خاصی مانند گردن و زیر بغل می شود. در برخی موارد نواحی پوستی به رنگ قهوه ای تیره در می آیند که به این وضعیت آکانتوزیس نیگریکانس گفته می شود. این تغییر پوستی یکی از علائم اولیه مقاومت به انسولین است.
پوست خشک و خارش دار نیز در میان بیماران دیابتی بسیار دیده می شود. علت این مسئله کاهش جریان خون در مویرگ های سطحی و کاهش رطوبت بافت پوست است. در صورت بی توجهی، ترک های پوستی یا عفونت های قارچی به مرور ایجاد می شوند. تشخیص زود هنگام این تغییرات برای کنترل بهتر سطح قند خون اهمیت دارد.
در صورتی که علائم پوستی با خارش، تاول یا ترک های مقاوم به درمان همراه باشند باید با متخصص غدد مشورت شود. بررسی وضعیت قند خون در این شرایط به تشخیص زود هنگام دیابت کمک می کند و از پیشرفت علائم جلوگیری می شود.
تغییرات بینایی و اثر دیابت بر چشم
تاری دید، نوسان دید و احساس فشار در چشم از اولین علائم چشمی دیابت نوع 2 هستند. افزایش قند خون موجب تغییر در ضخامت عدسی چشم شده و دید فرد را موقتاً مختل می کند. با پیشرفت بیماری، آسیب به مویرگ های شبکیه باعث بروز رتینوپاتی دیابتی می شود که در صورت عدم درمان می تواند منجر به نابینایی گردد.
در یک یافته علمی جدید منتشر شده در مجله Diabetes Care در سال 2024 مشخص شد بیماران با کنترل دقیق قند خون تا 45 درصد کمتر در معرض رتینوپاتی دیابتی قرار دارند. این یافته اهمیت بررسی سالانه چشم را در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 نشان می دهد.
در صورت مشاهده علائمی مانند تاری دید ناگهانی، وجود لکه های سیاه در میدان دید یا درد چشمی باید سریعاً معاینه چشم انجام شود. بررسی ته چشم و اندازه گیری فشار داخل چشم از روش های استاندارد برای ارزیابی سلامت بینایی بیماران دیابتی هستند.
علائم عصبی و درگیری اعصاب محیطی
قند خون بالا به مرور زمان اعصاب محیطی را تخریب می کند. این وضعیت باعث ایجاد علائم دیابت مانند: سوزن سوزن شدن، بی حسی یا احساس سوزش در پاها می شود. این نوع آسیب به اعصاب با عنوان نوروپاتی محیطی شناخته می شود و معمولاً در شب ها تشدید می گردد. در مراحل پیشرفته، فرد احساس درد یا حرارت را در پا از دست می دهد و در معرض زخم های دیابتی قرار می گیرد.
مطالعات اخیر National Institute of Diabetes نشان داده که سطح قند خون بالاتر از 180 میلی گرم در دسی لیتر به طور مستقیم با تخریب میلین اعصاب مرتبط است. این یافته اهمیت کنترل دقیق قند خون در بیماران را دوچندان می کند.
برای کاهش علائم عصبی مرتبط با دیابت باید قند خون تنظیم شده و از داروهای تجویز شده توسط پزشک استفاده شود. استفاده خودسرانه از داروهای مکمل برای درمان و علائم دیابت خطرناک است و مصرف آنها تنها با مشورت پزشک مجاز است.
علائم گوارشی و تغییر در اشتها
دیابت نوع 2 تأثیر قابل توجهی بر عملکرد سیستم گوارش دارد. یکی از شایع ترین مشکلات بیماران، تخلیه کند معده است که با عنوان گاستروپارزی شناخته می شود. این وضعیت باعث احساس پری، تهوع، نفخ و کاهش اشتها می شود. علت اصلی این مشکل آسیب عصبی در اعصاب کنترل کننده عضلات معده است.
تغییر در جذب گلوکز نیز باعث نوسان سطح انرژی در طول روز می شود. بعضی بیماران کاهش وزن شدید را تجربه می کنند در حالی که برخی دیگر دچار افزایش وزن می شوند. تنظیم رژیم غذایی و کنترل مصرف کربوهیدرات از نکات مهم برای پیشگیری از این نوسانات است.
در صورت مشاهده تغییرات گوارشی مداوم، پزشک باید عملکرد معده و روده را بررسی کند. انجام تست گلوکز و بررسی عملکرد انسولین در این مرحله برای جلوگیری از آسیب های بعدی ضروری است.
آزمایش های تشخیص دیابت نوع 2
علاوه بر بررسی علائم دیابت، برای تشخیص قطعی دیابت نوع 2، چند آزمایش اصلی انجام می شود. مهم ترین آنها آزمایش قند خون ناشتا (FBS)، تست HbA1c و تست تحمل گلوکز (OGTT) هستند. هر کدام از این آزمایش ها تصویر دقیقی از وضعیت قند خون در بدن ارائه می دهند و برای تعیین شدت بیماری به کار می روند.
جدول زیر مقایسه ای بین آزمایش های اصلی تشخیص دیابت نوع 2 را نشان می دهد:
| نوع آزمایش | محدوده طبیعی | محدوده پیش دیابت | محدوده دیابت |
|---|---|---|---|
| قند خون ناشتا (FBS) | کمتر از 100 mg/dl | 100 تا 125 mg/dl | بالای 126 mg/dl |
| HbA1c | کمتر از 5.7% | 5.7 تا 6.4% | بالاتر از 6.5% |
| تست تحمل گلوکز (OGTT) | کمتر از 140 mg/dl | 140 تا 199 mg/dl | بالاتر از 200 mg/dl |
پس از بررسی علائم دیابت، آزمایش های دیابت باید حداقل سالی یک بار انجام شوند. پزشک بر اساس نتایج تصمیم می گیرد که آیا درمان دارویی یا تغییر در سبک زندگی مورد نیاز است یا خیر.
نقش مکمل ها در کنترل علائم دیابت
مصرف مکمل های تغذیه ای در کنار درمان دارویی برای کنترل قند خون و کاهش علائم دیابت مفید هستند. قرص دیابتون ویتابیوتیکس یکی از مکمل های تخصصی برای بیماران دیابتی است که حاوی کروم، روی و ویتامین های گروه B می باشد. این ترکیبات در تنظیم متابولیسم گلوکز و کاهش علائم خستگی نقش دارند اما مصرف آن باید حتما زیر نظر پزشک باشد.
مکمل های حاوی منیزیم، ویتامین D و آلفالیپوئیک اسید نیز برای بهبود عملکرد سلول های پانکراس و کاهش آسیب اکسیداتیو موثر هستند. در بیماران مبتلا به دیابت، استفاده از این مکمل ها باعث افزایش مقاومت بدن در برابر استرس متابولیکی می شود.
در هیچ شرایطی نباید مکمل ها جایگزین داروهای اصلی شوند. پزشک باید براساس وضعیت قند خون، رژیم و سایر داروها، دوز مناسب را تعیین کند تا از تداخل دارویی جلوگیری شود.
روش های پیشگیری و مراقبت روزانه
پیشگیری از دیابت نوع 2 با تغییر سبک زندگی امکان پذیر است. ورزش منظم، تغذیه متعادل و کنترل وزن از ارکان اصلی پیشگیری از بروز علائم دیابت محسوب می شوند. کاهش مصرف قندهای ساده و چربی های ترانس تاثیر مستقیمی بر تعادل متابولیکی بدن دارد.
مدیریت استرس نیز نقش مهمی در تنظیم قند خون دارد. افزایش هورمون کورتیزول در زمان استرس باعث افزایش قند خون می شود و روند درمان را دشوار می کند. خواب کافی و آرامش ذهنی از فاکتورهای مهم در کنترل دیابت هستند.
افراد دارای سابقه خانوادگی باید غربالگری سالیانه انجام دهند. تشخیص زود هنگام بیماری باعث می شود درمان در مرحله مقاومت به انسولین آغاز گردد و از آسیب های جدی جلوگیری شود.
جمع بندی نهایی؛ شناخت زود هنگام علائم دیابت، کلید کنترل بیماری
شناخت علائم دیابت در مراحل ابتدایی مهم ترین گام برای جلوگیری از عوارض مزمن این بیماری است. علائم دیابت مانند تشنگی مفرط، خستگی، تاری دید و تغییرات پوستی باید جدی گرفته شوند. انجام آزمایش های منظم و رعایت توصیه های پزشکی باعث کنترل قند خون و پیشگیری از عوارض می شود.
استفاده از مکمل هایی مانند قرص دیابتون ویتابیوتیکس تنها باید زیر نظر پزشک باشد. درمان به موقع و پایبندی به برنامه غذایی و ورزشی، مهم ترین عوامل برای زندگی سالم در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 محسوب می شوند.
سوالات متداول درباره علائم دیابت نوع 2
1. آیا دیابت نوع 2 قابل برگشت است؟
در برخی موارد، با کاهش وزن، رژیم سالم و فعالیت بدنی منظم امکان کنترل کامل قند خون وجود دارد. اما قطع دارو یا درمان بدون نظر پزشک خطرناک است و باید با نظارت تخصصی انجام شود.
2. علائم دیابت در زنان و مردان تفاوت دارد؟
بله، در زنان ممکن است خستگی مزمن، عفونت های مکرر و اختلالات هورمونی بیشتر دیده شود. در مردان نیز کاهش میل جنسی و ضعف عضلانی شایع تر است.
3. بهترین زمان انجام آزمایش قند خون چه موقع است؟
بهترین زمان برای بررسی قند خون ناشتا صبح و قبل از خوردن صبحانه است. در صورت مصرف دارو یا مکمل، پزشک زمان مناسب را مشخص می کند تا نتیجه دقیق به دست آید.
